Татварын ерөнхий газар

4 өдрийн өмнө
Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль: Асуулт 1. Манайх 2 болон 3 жилийн хугацаатай, 17.0-20.0 мянган төгрөгийн үнэтэй картыг 2-3 жилд хувааж борлуулалтын орлогоор хүлээн зөвшөөрнө гэж аудит зөвөлгөө өгсөн, бид нар татварын тайландаа яаж бүртгэх вэ? Хариулт: НББОУС-18-д: “Орлогыг хүлээн авсан эсвэл хүлээн авахаар хүлээгдэж буй төлбөрийн бодит үнэ цэнээр хэмжинэ” гэж зааснаар танай компани картаа борлуулж, мөнгөө хүлээн авсан байгаа тул борлуулалтын орлогыг картыг борлуулсан тухай бүрд хүлээн зөвшөөрч бүртгэнэ.   Асуулт 2. Манай компани 2015 оны жилийн эцсийн тайлангаар алдагдалтай гарсан, 2016 оны 1-р улиралд ашигтай гараад, татвар төлөхөөр болсон, гэхдээ бид нар алдагдлыг шилжүүлэн тооцох заалтын дагуу урд оны алдагдлыг шилжүүлэн тооцож, орлогын албан татварыг төлөхгүй байж болох уу? Хариулт: Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 20 дугаар зүйлд: “20.2.Энэ хуулийн 20.1-д заасан алдагдлыг дэд бүтэц, уул уурхайн салбарын хувьд уг алдагдал гарсан татварын жилийн дараахь дараалсан 4-8 жилийн, бусад салбарын хувьд 2 жилийн албан татвар ногдуулах орлогоос хасч тооцох бөгөөд хөрөнгө оруулалтын хугацаатай уялдуулан дэд бүтэц, уул уурхайн салбарын алдагдал тооцох хугацааг Засгийн газрын баталсан журмын дагуу зохицуулна, 20.3.Энэ хуулийн 20.2-т заасны дагуу албан татвар ногдуулах орлогоос жил бүр хасагдах алдагдлын хэмжээ нь дэд бүтэц, уул уурхайн салбарын хувьд тухайн жилийн албан татвар ногдуулах орлогын дүнгийн 100 хувь, бусад салбарын хувьд 50 хувиас хэтрэхээргүй байх бөгөөд уг хасагдах алдагдлыг тухайн татвар төлөгчийн албан татвар ногдуулах орлогоос тооцно”, Засгийн газрын 2009 оны 287 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Уул уурхай, дэд бүтцийн салбарт алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэн тооцох журам”, Татварын ерөнхий газрын даргын 2009 оны 531 дүгээр тушаалаар батлагдсан “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаар гарсан алдагдлыг ирээдүйд шилжүүлэн тооцох заавар”-ын дагуу 2015 оны тайлангаар гарсан алдагдлаа баталгаажуулах, дараа жилүүдэд шилжүүлэн тооцуулах хүсэлтээ албан бичгээр гаргаж тайландаа хавсарган татварын албанд хүргүүлнэ. Үүний дагуу татварын албаны хяналт шалгалтын ажил эрхэлсэн нэгж нь алдагдлыг баталгаажуулах шалгалтыг хийж, баталгаажсан алдагдлын жагсаалтыг тухайн шатны татварын албаны даргын тушаалаар батлах бөгөөд энэ жагсаалт нь дараа жилд татвар ногдуулах орлогоос хасагдах алдагдлын хэмжээг тодорхойлох үндэслэл болно.   Асуулт 3. Актаар тогтоосон нөхөн татварыг аж ахуйн нэгжийн хасагдах зардалд оруулж тооцож болох уу? Хариулт: Татварын хяналт шалгалтаар тогтоосон акт нь татвар төлөгчийн буруутай үйл ажиллагаатай холбогдон төлсөн төлбөр тул Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлд: “...12.8.Дор дурдсан зардал албан татвар ногдох орлогоос үл хасагдана: ...12.8.2.албан татвар төлөгчийн буруутай үйл ажиллагаатай холбогдон төлсөн торгууль, алданги, бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлсөн төлбөр” гэж заасан тул татварын улсын байцаагчийн актны нөхөн төлбөр татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд орохгүй.    Асуулт 4. Төрийн бус байгууллагад өгсөн хандивыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцож болох уу? Хариулт: Хэрэв татвар төлөгч хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн үүсгэн байгуулсан төрийн бус байгууллагад хандив өгсөн бол Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлд: “...19.10.Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдээс үүсгэн байгуулсан төрийн бус байгууллагыг дэмжих зорилгоор аж ахуйн нэгж, иргэнээс хандивласан нэг сая хүртэлх хэмжээний төгрөгийг ийнхүү хандивласан болох нь тогтоогдсон тохиолдолд тухайн татварын жилд уг аж ахуйн нэгжийн албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцно” гэсэн заалтанд хамааруулан зөвхөн 1,0 сая хүртэлх төгрөгийн хандивыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцно.   Асуулт 5. Намын гишүүн компаниасаа намдаа хандив өгөхөд зардалдаа оруулж болох уу? Хариулт: Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлд: “12.1.Дараахь зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлно: ... 12.1.31.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих санд оруулсан хандив, хөрөнгө, 12.1.35.нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах зорилгоор өгсөн хандив...”, 19 дүгээр зүйлд: “...19.10.Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдээс үүсгэн байгуулсан төрийн бус байгууллагыг дэмжих зорилгоор аж ахуйн нэгж, иргэнээс хандивласан нэг сая хүртэлх хэмжээний төгрөгийг ийнхүү хандивласан болох нь тогтоогдсон тохиолдолд тухайн татварын жилд уг аж ахуйн нэгжийн албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцно” гэсэн заалтуудад хамаарахгүй байх тул хасагдах зардалд хамаарахгүй.   Асуулт 6. Манайх саяхан хөдлөх хөрөнгөө дахин үнэлүүлсэн юмаа. Одоо тэр үнэлгээний зөрүүнээс ямар нэгэн татвар төлөх үү? Хариулт: Аливаа үндсэн хөрөнгийн бүртгэлд анх хүлээн зөвшөөрсний дараа дахин үнэлгээ хийсэн бол түүнийг дахин үнэлсэн дүнгээр тайлагнана /НББОУС 16.31/. Хэрэв дахин үнэлгээний үр дүнд хөрөнгийн дансны үнэ өссөн бол уг өсөлтийг бусад орлогоор хүлээн зөвшөөрч эздийн өмчийн дор дахин үнэлгээний нэмэгдэл дансанд хуримтлуулан бүртгэнэ /НББОУС 16.39/, татвар төлөхгүй, нягтлан бодлх бүртгэлийн хувьд л бүртгэлийн өөрчлөлтүүдийг хийнэ.   Асуулт 7. Манайх Хөвсгөл аймагт ашигт малтмалын хайгуулын үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа, 2016 онд орсон нэмэлт өөрчлөлтөөр ямар нэгэн татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх үү? Хариулт: Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн /2016 оны 2 дугаар сарын 05-ны өдрийн хуулиар нэмсэн бөгөөд үүнийг 2017 оны 1 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө/ 19 дүгээр зүйлд: “19.12.Аймаг, сумын төв нь нийслэл /Улаанбаатар/ хотоос 550 км-ээс хол байршилтай аймаг, суманд байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг, бүртгэлтэй, орон нутгийн төсөвтэй харьцдаг, гурваас доошгүй ажлын байр бий болгож /нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтөөр баталгаажсан/ байгаа энэ хуулийн 5 дугаар  зүйлд  заасан албан татвар төлөгчийн энэ хуулийн 7.3-т заасан татварт ногдох орлогын албан татварыг 550 км-ээс хол алслагдсан аймаг, суманд 50 хувиар, 1000 км-ээс хол алслагдсан аймаг, суманд 90 хувиар хөнгөлн” гэсэн заалтанд хамаарахаар байгаа боловч мөн хуулийн “19.13.Доор дурдсан чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа албан татвар төлөгчид энэ хуулийн 19.12-т заасан хөнгөлөлт үзүүлэхгүй: 19.13.1.ашигт малтмалын хайгуул хийх, ашиглах” гэж заасны дагуу таны үйл ажиллагааны төрөл нь татварын хөнгөлөлтөд хамаарахгүй байна.   Асуулт 8. Манайх Япон улсын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компани бөгөөд санхүүгийн тайлангаа 4 сарын 1-нээс дараа оны 4 сарын 1-нээр тооцон тайлагнаж явуулдаг юм. Гэтэл Монгол улсад тайлант хугацаа өөр байдаг гэх юм, аль хугацаагаар тайлагнах нь зөв бэ, энэ талаар хэлж өгөөч? Хариулт: Монгол улсад үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа аж ажуйн нэгж нь Монгол улсын хуулийг дагаж мөрдөнө. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлд: “21.2.”Татварын жил “ гэдэгт орлого олж, холбогдох зардал гарсан хуанлийн жилийг ойлгоно”, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд: “10.1.Аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлангийн жил тухайн оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхэлж, 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр дуусгавар болно” гэж заасны дагуу тайлант хугацаагаар тайлагнана.   Асуулт 9. Би АНУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компанийн нягтлан бодогчоор саяхан ажилд орсон. Манай урд нь ажиллаж байсан нягтлан надад гадагшаа мөнгө шилжүүлэхдээ 20%-ийг суутган авч татварт төлөх ёстой гэж хэлсэн боловч би энэ талаар хуулиас уншаад олж харсангүй, энэ талаар надад дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү? Хариулт: Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлд: “17.2.9.Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй олсон дараахь орлогод 20 хувиар:  а/Монгол Улсад бүртгүүлэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжээс авсан ногдол ашгийн орлого;  б/хүүгийн болон батлан даалт гаргасны төлбөр;  в/эрхийн шимтгэлийн орлого, санхүүгийн түрээсийн хүүгийн орлого, удирдлагын зардалд төлсөн төлбөр, түрээсийн төлбөр, биет болон биет бус хөрөнгө ашиглуулсны орлого;  г/Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний орлого. д/Монгол Улсаас эх үүсвэртэйгээр шууд болон цахим хэлбэрээр гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний орлого” гэж заасны дагуу Монгол улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчөөс Монгол улсаас эх үүсвэртэй орлогод 20%-ийн албан татвар ногдуулан суутган авч төлнө.  Тухайн гадаад улстай Орлого ба хөрөнгийн татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай хэлэлцээртэй эсэхийг нягтлах шаардлагатай бөгөөд хэрэв гэрээтэй бол гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.    Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хууль:   Асуулт 10. Манай компанийн захирал гадаадын иргэн байдаг. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу Монгол улсад орж ирсэн хоногийг тооцоход 183 хоногоос доош байгаа. Захирал компанийн ТУЗ-д ажиллаж, цалин авдаг. Цалинг түүний гадаад дахь дансруугаа шилжүүлүүлдэг. Энэ тохиолдолд татвар суутгах уу? Хариулт: Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд оршин суугч бус иргэн 9.1.2-д “Монгол Улсад оршин суугч бус албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт олсон орлогод албан татвар ногдуулна” гэж заасан ба мөн тус хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.4-д “төлөөлөн удирдах зөвлөл, хяналтын зөвлөл, орон тооны бус зөвлөл болон бусад зөвлөл, хороо, ажлын хэсгийн гишүүний цалин хөлс, шагнал, урамшуулал, тэдгээртэй адилтгах орлого....” гэж заасан тул 10 хувиар албан татвар суутган төсөвт төлнө.     Асуулт 11. Би бизнес эрхлэгч хувь хүнийхээ хувьд сурч төгссөн сургуульдаа хандив өгсөн. Энэ зардлыг би хувь хүний орлогын албан татварын тайландаа тусгаж зардлаар тооцож болох уу? Хариулт: Монгол Улсын Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулинд татвар ногдох орлогоос хасагдах зардлыг 18 дугаар зүйлд зааж өгсөн байдаг. Үүнд тухайн үйл ажиллагаатай холбоогүй, түүнчлэн албан татвар төлөгч хувийн хэрэгцээндээ зарцуулсан бол албан татвар ногдох орлогоос хасахгүй гэж заасан байдаг тул таны төгссөн сургуульдаа өгсөн хандив нь татварын ногдох орлогоос хасагдах зардалд орохгүй юм.    Асуулт 12. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын урамшууллын орлогоос татвар тооцох уу? Хариулт: НӨАТ-ын урамшууллын орлого нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.Дараахь орлогыг албан татвараас чөлөөлнө:  ...16.1.18.-д "нэмэгдсэн өртгийн албан татварын урамшууллаас орсон орлого...." гэж заасны дагуу албан татвараас чөлөөлөгдөнө.   Асуулт 13. Манай компани нь томилолтоор Хятад Улсруу явж байгаа ажилтандаа бага хэмжээний бараа материал авчруулахаар захисан. Ажилтан маань захисан барааг Хятад Улсын иргэнээс худалдан авч, бэлнээр төлбөрөө хийсэн. Энэ тохиолдолд татвар суутгах уу? Хариулт: Монгол Улсын Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.-д “Монгол Улсад оршин суух байргүй, тухайн жилд 183 ба түүнээс дээш хоног Монгол Улсад оршин суугаагүй хувь хүн нь оршин суугч бус албан татвар төлөгч байна.”, мөн хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2-д “Монгол Улсад оршин суугч бус албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт олсон орлогод албан татвар ногдуулна;...” гэсний дагуу тухайн гадаадын иргэнд олгосон орлогоос Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа борлуулаагүй тул татвар суутгахгүй.    Асуулт 14. Би нэг аж ахуйн нэгжийн 70 хувийн хувьцааг дангаараа эзэмшдэг ба хувьцаагаа зарсан. Татвар хэдэн хувиар төлөх вэ? Хариулт: Та хувьцаа борлуулсан татвар ногдуулах орлогоо Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн ...20.1.2.-д “хувьцаа борлуулсны орлогын тухайд түүнийг борлуулсан үнээс уг хувьцааг худалдаж авсан үнийг хассан зөрүүгээр нь;” гэсний дагуу тодорхойлон хуулийн 23.1.-д “Энэ хуулийн ...20.1.2-20.1.5,...-т зааснаар тодорхойлсон орлогын жилийн дүнд 10 хувиар тооцож албан татвар ногдуулна.” гэсний дагуу татвараа төлнө.   Асуулт 15. Би хувиараа бизнес эрхэлдэг. Гэр ахуйн тавилга импортоор оруулж ирж худалддаг. Төрсөн эгчийн хүүхэд хуримаа хийж тусдаа гарч байгаа. Тиймээс би галын өрөөний тавилга 70 хувиар бууруулан зарсан. Энэ тохиолдолд татвар дээр асуудал үүсэх үү? Хариулт: Татвар ногдох орлогыг тодорхойлоход Монгол Улсын Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.5.-д “харилцан хамаарал бүхий этгээдүүд зах зээлийнхээс хямд, эсхүл өндөр үнээр хоорондоо бараа борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн, бараа, хөрөнгө шилжүүлсэн бол харилцан хамааралгүй этгээдүүдийн хооронд хийгдсэн ижил төрлийн бараа, ажил, үйлчилгээний борлуулалтын зах зээлийн үнийг жишиг болгон татварын алба тодорхойлно.”, мөн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.-д “Албан татвар төлөгчтэй дор дурдсан харилцаатай бол “харилцан хамаарал бүхий этгээд” гэж үзнэ: ...10.1.2.тухайн албан татвар төлөгчийн ах, эгч, дүү, эсхүл тэдний хүүхэд бол;...” гэсний дагуу та болон таны эгчийн хүүхэд харилцан хамаарал бүхий этгээд тул татварын алба зах зээлийн үнийг баримтлан тухайн тавилгыг борлуулсан орлогыг тодорхойлно.   Асуулт 16. Манай компани ажилтанууддаа санхүүгийн боломжтой үедээ бага хэмжээний ч хамаагүй хэрэглээний зээл өгдөг, зээлийг дараагийн цалин дээрээс нь суутгах байдлаар барагдуулдаг. Компанийн үйл ажиллагаанаас хамаарч ажилтануудын зээлийг шууд компани төлөх тохиолдол байдаг. Энэ тохиолдолд татвар тооцох уу? Хариулт: Тухайн ажилтаны хувьд компаниас авсан зээлийг компани өмнөөс нь төлж байгаа нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.-д “Цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал дээр ажил олгогчоос нэмж олгож байгаа тухайн ажилтнаас албан үүргээ гүйцэтгэхэд шууд холбогдолгүй дараахь бараа, үйлчилгээний орлогыг албан татвар ногдох шууд бус орлогод хамруулна: ...15.1.5.ажил олгогч, эсхүл бусад этгээдэд төлөх өр барагдуулсны төлбөр;...” гэсний дагуу тухайн ажилтанд хамаарах шууд бус орлого гэж үзэн татвар ногдуулна.   Асуулт 17. Манай компанийн хувьцааг хөгжлийн бэрхшээлийн улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 80 хувиар алдсан иргэн 100 хувь эзэмшдэг. Компани ногдол ашиг олгоходоо тухайн иргэнээс татвар суутгах уу? Хариулт: Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.Дараахь орлогыг албан татвараас чөлөөлнө:  ...16.1.10.-д “хөгжлийн бэрхшээлийн улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 50-иас дээш хувиар алдсан хувь хүний орлого;” гэсний дагуу тухайн хувь хүний ногдол ашгийн орлогоос татвар суутгахгүй олгож болно. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний орлогыг албан татвараас чөлөөлөхөд “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай хууль”-ийн 4.1.1, 37.2, 38.1-д тус тус заасан хөгжлийн бэрхшээлтэй болохыг  тодорхойлсон эмнэлэг хөдөлмөрийн магадах комиссын акт, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнийг бүртгэсэн эрх бүхий байгууллагын үнэмлэхийг хавсаргасан байна.      Асуулт 18. Манай компани хүүхдийн баяраар ажилчдынхаа хүүхдүүдэд бэлэг өгч байгаа. Үүнийг тухайн ажилтаны орлого гэж үзэж татвар ногдуулах уу? Хариулт: Ажилчдын хүүхүүдэд өгсөн бэлэг нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.-д “Албан татвар төлөгчийн цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал болон тэдгээртэй адилтгах хөдөлмөр эрхлэлтийн орлогод дараахь орлого хамаарна: ...11.1.3.-д  ”ажил олгогчоос ажилтан, түүний гэр бүлийн гишүүнд өгсөн бэлэг;” гэсний дагуу татвар ногдох орлогод хамаарч байгаа тул татвар ногдуулна.